Somali ve Etiyopya Arasında Tarihi Barış Anlaşması
Eğitimci-Yazar Aslıhan Toksoy yazısında şunları ifade etti;
Bölgesel Çatışmalardan Kalıcı BarışaAfrika Boynuzu, uzun yıllardır sınır ihtilafları ve bölgesel çatışmaların gölgesinde istikrar arayışı içinde olan bir coğrafya olmuştur. Somali ve Etiyopya arasındaki ilişkiler, tarihsel, etnik ve jeopolitik faktörlerin etkisiyle karmaşık bir seyir izlemiştir. Ancak 2024 yılında, iki ülke arasında tarihi bir barış anlaşması imzalanarak, hem bölgesel istikrar hem de insani krizlerin çözümü için umut verici bir adım atılmıştır.
Somali’deki Çatışmaların Tarihsel Kökeni
Somali’nin modern tarihindeki çatışmaların kökeni, 1960’lı yıllarda bağımsızlık sonrası siyasi istikrarsızlıkla başlamıştır. 1991’de merkezi otoritenin çökmesi, ülkeyi klan temelli yerel yönetimlerin ve savaş ağlarının kontrolüne bırakmıştır. Bununla birlikte, Eş-Şbab gibi radikal grupların ortaya çıkışı ve Mogadişu’daki merkezi hükümetin kontrolsüz bölgelere müdahale çabaları, iç savaşı şiddetlendirmiştir.
Çatışmaların Arka Planı
Somali ve Etiyopya arasındaki sınır çatışmaları, özellikle Ogaden bölgesi üzerinde yoğunlaşmış ve geçmişte ciddi insan hakları ihlalleri ile sonuçlanmıştır. 2023 yılı itibarıyla Etiyopya, Somali sınırında artan silahlı grupların faaliyetlerini gerekçe göstererek askeri operasyonlar başlatmış, bu operasyonlar sivil kayıpları da beraberinde getirmiştir. Somali ise Etiyopya'nın sınırlarını ihlal ettiğini ve bu operasyonların uluslararası hukuka aykırı olduğunu savunmuştur.
İnsani Krizin Boyutları
Somali, şu anda dünyanın en ciddi insani krizlerinden birine sahne olmaktadır. Somali’de yaşanan çatışmaların ve doğal afetlerin etkileri, özellikle siviller ve çocuklar üzerinde yıkıcı bir etki yaratmıştır. Veriler şu şekildedir:
1- Ölüm ve Yaralanma Verileri:
2021-2024 arasında Somali’deki çatışmalar nedeniyle en az 17.000 kişi hayatını kaybetmiş, bu kişilerin %70’inin sivillerden oluştuğu tahmin edilmektedir.
3.500’den fazla kişi yaralanmış, bu kişiler arasında çocukların oranı %25’tir.
2- Yerinden Edilenler:
Somali’de çatışmaların etkisiyle yerinden edilen kişi sayısı 2024 itibariyle 4 milyona ulaşmıştır. Bu nüfusun %60’ını kadınlar ve çocuklar oluşturmaktadır. 1.2 milyon Somali vatandaşı komşu ülkeler (Kenya, Etiyopya ve Cibuti) sınırlarında mülteci kamplarında yaşamaktadır.
3- Çocuklar Üzerindeki Etkiler:
2023 itibariyle Somali’de 2 milyondan fazla çocuk akut beslenme yetersizliği sorunu ile karşı karşıya kalmıştır. UNICEF raporlarına göre, çatışmalar nedeniyle 500.000 çocuk eğitimden uzak kalmıştır. Silahlı gruplar tarafından zorla savaşa dahil edilen çocuk sayısı 2024 itibariyle 15.000'i aşmıştır. Bu durum, silahlı grupların özellikle çocuk yaşlarda yarattığı insani krizlerin boyutunu daha da artırmıştır. Eş-Şebab’ın Rolü ve Terörle MücadeleEş-Şebab, Somali’deki şiddetin ana kaynaklarından biridir. Radikal ideolojisi ve şiddet stratejileriyle, özellikle Mogadişu başta olmak üzere birçok bölgede sivil halka karşı katliamlar gerçekleştirmiştir. 2023 yılında, Eş-Şebab tarafından düzenlenen bombalı saldırılarda 700’den fazla sivil ölmüş, 1.200 kişi yaralanmıştır.
Barış Sürecinin Başlaması
Çatışmaların tırmanmasıyla birlikte, Afrika Birliği ve Birleşmiş Milletler, taraflar arasında diplomatik diyalog başlatılması çağrısında bulunmuştur. Türkiye'nin arabuluculuğunda başlatılan müzakereler, 2024 yılı boyunca yoğun bir şekilde devam etmiştir. Ankara’da yapılan görüşmeler sonucunda imzalanan barış anlaşması, tarafların karşılıklı güvenini yeniden inşa etmeye yönelik somut adımlar içermektedir.
Barış Anlaşmasının Temel Maddeleri Sınır Güvenliği ve Ortak Mekanizmalar: Somali ve Etiyopya, sınır bölgelerinde güvenliği sağlamak ve yasa dışı silahlı grupları etkisiz hale getirmek için ortak bir güvenlik mekanizması kurmayı kabul etmiştir. İnsani Yardım ve Göçmen Sorunu: Yerinden edilenlerin geri dönüşü ve rehabilitasyonu için ortak bir insani yardım planı oluşturulacaktır. Bu plan, Afrika Birliği ve uluslararası kuruluşların finansal desteğiyle yürütülecektir. Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği: İki ülke, sınır bölgelerinde ticaretin artırılmasını, altyapı projelerinin desteklenmesini ve ekonomik iş birliğinin güçlendirilmesini hedefleyen bir ortak kalkınma programı oluşturmuştur. Toplumsal Uzlaşı ve Barış: Etnik gerilimleri azaltmak ve toplumsal uzlaşıyı teşvik etmek için bir barış ve diyalog komisyonu kurulması kararlaştırılmıştır.
Türkiye'nin arabuluculuğunda atılan adımlarla, iki komşu ülke arasında başlayan ve bölgesel bir krize dönüşen sorun çözüm yoluna girdi. Somali’nin geleceği, hem ulusal liderlerin hem de uluslararası toplumun ortak çabalarıyla şekillenecektir. Bu zorlu ama mümkün yolculuk, Somali halkının uzun yıllar beklediği barış ve istikrarın temelini oluşturabilir.